بىز قانداق قىلىشىمىز كېرەك؟
سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ھۆرمەتلىك ئۇستازلار، سۈرە ئەنفال 72- ۋە 73- ئايەتلىرىدە ئىمان ئېيتقان ۋە ھىجرەت قىلغان كىشىلەر بىلەن ئىمان ئېيتقان لېكىن ھىجرەت قىلمىغان كىشىلەر ئارىسىدا ئىگىدارچىلىق بولمايدىغانلىغىنى، ئەگەر بۇ ھۆكۈمگە ئەمەل قىلمىغاندا فىتنە چىقىدىغانلىقىنى سۆزلىگەن ئىكەن. مېنىڭ سۇئالىم شۇ، بۇ ئايەت ئۇيغۇرلارنىڭ ھازىرقى ھالىتىگە چۈشەمدۇ؟ ھەرقايسى دۆلەتلەردە ئۆتكۈزۈلگەن نامايىشلار ھىجرەت قىلمىغانلارغا ئىگە چىقىش ھېساپلىنامدۇ؟ ئەگەر… داۋامىنى ئوقۇش
تىجارەت ۋە جازانە-جازانىخورلۇق ۋە ھەدىسلەر
خ- بۇ ھەدىسلەر جازانىخورلۇقنىڭ يولىنى ئېتىدۇ يۇقىرىدىكى ھەدىسلەر جازانىخورلۇق بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارنى ئېلىم-سېتىم دائىرىسىدە ئەمەس، قەرز مۇئامىلىسى دائىرىسىدە تەھلىل قىلىش كېرەك. چۈنكى ئاللاھ تائالا ئېلىم-سېتىم بىلەن جازانىخورلۇقنى قەتئىي بىر شەكىلدە ئايرىغان ۋە مۇنداق دېگەن: الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ… داۋامىنى ئوقۇش
بەدىر ئۇرۇشى ۋە تەقدىر- بەدىر ئۇرۇشىدىن بۇرۇنقى مەككە
ب-بەدر ئۇرۇشىدىن بۇرۇنقى مەككە نۇھ توپانىدىن كېيىن كەبىنى قايتا قۇرغان ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامغا ئاللاھ تائالا مۇنداق بۇيرۇق بەردى: ﴿وَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ. لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ﴾ «ئىنسانلارنىڭ ئىچىدە ھەجنى ئېلان… داۋامىنى ئوقۇش
بەدر ئۇرۇشى ۋە تەقدىر
بەدر ئۇرۇشى ۋە تەقدىر ھەممە نەرسىنىڭ تەقدىرىنى/ ئۆلچىمىنى بەلگىلىگەن ئاللاھ، ئەلۋەتتە ياخشىنىڭمۇ يامانلىقنىڭمۇ تەقدىرىنى / ئۆلچىمىنى بەلگىلىگەندۇر. بۇنىڭغا ئىشەنمىگەن كىشى مۇسۇلمان بولالمايدۇ. تەقدىر، بىر نەرسىنىڭ قىممىتىنى، ئالاھىدىلىكلىرىنى ۋە چىگرالىرىنى كۆرسىتىدىغان ئۆلچەمدۇر[1]. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: ﴿إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ﴾ «شۈبھىسىزكى، بىز ھەر نەرسىنى ئۆلچەم بىلەن ياراتتۇق»-(54-سۈرە قەمەر، 49- ئايەت). ﴿تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَهُوَ… داۋامىنى ئوقۇش
تىجارەت ۋە جازانە-ئالتە مال ھەققىدە
چ- ئالتە مال بىلەن مۇناسىۋەتلىك ھەدىسلەر ئالتە مال ئەڭ كۆپ قەرز بېرىلىدىغان ئالتۇن، كۈمۈش، بۇغداي، ئارپا، تۇز ۋە خورمىدۇر. پەيغەمبىرىمىز بۇلارنى تېگىشىشكە بىر قانۇن قويغان ۋە بۇ قانۇنغا مۇخالىپەتچىلىك قىلىشنى جازانىخورلۇق، دەپ ھېسابلىغان. فىقھ ئالىملىرى بۇ ھەدىسلەرنى ئېلىم-سېتىم دائىرىسىدە تەھلىل قىلىپ جازانىخورلۇقنى ئېلىم-سېتىمنىڭ ئىچىدە بىر ماۋزۇ ھالىتىگە كەلتۈرگەن ۋە بۇ ئەھۋالى بىلەن «ئېلىم-سېتىم خۇددى جازانىخورلۇققا… داۋامىنى ئوقۇش
تىجارەت ۋە جازانە- مۇناسىۋەتلىك تېرمىنلار
ج- مۇناسىۋەتلىك تېرمىنلار (ئاتالغۇلار) مەسىلىنى ئوبدان چۈشىنىش ئۈچۈن قەرز ۋە ئۆتنە، ئۆسۈملۈك قەرز، قەرەل پەرقى، پۇل بازىرى ۋە مال بازىرى قاتارلىق تېرمىنلەرنى بىلىش كېرەك. 1- قەرز ۋە ئۆتنە قەرز (دەين) بىر توختامدىن ياكى بىر تۆلەمدىن زىممىگە يۈكلەنگەن تۆلەش يۈكىدۇر. ئۆتنە (قەرز) ئىشلىتىپ كېيىن ئوخشىشىنى قايتۇرۇش شەرتى بىلەن ئېلىنغان نەرسىدۇر. ھەر ئۆتنە قەرزدۇر، ھەر قەرز ئۆتنە… داۋامىنى ئوقۇش
شېرىك-مۇشرىكلار ۋە بۈگۈنكى مۇسۇلمانلار
5- مۇشرىكلار توغرىسىدىكى ئايەتلەر مۇسۇلمانلار ئۈچۈن نېمىنى ئىپادىلەيدۇ؟ كۆپىنچىمىزنىڭ زېھنىدە شېرىك ۋە مۇشرىكلەر ھەققىدە: «شېرىك بۇتلارغا چوقۇنىدىغان ئىش، مۇشرىك بولسا بۇتلارغا چوقۇنىدىغان كىشى» دېگەن چۈشەنچە بار. ئەپسۇسكى بۇ چۈشەنچە شېرىككە ئوخشاش ئەڭ خەتەرلىك ۋە يۇشۇرۇن كىسەللىكنىڭ، مۇسۇلمان دۇنياسىدا قەتئىي يوق دېگەن خاتا چۈشەنچىگە يول ئاچقاندۇر. مۇشرىك كىمدۇر؟ دېگەن سۇئالغا: «نۇھ ۋە ئىبراھىم ئەلەيھىسسالاملارنىڭ زامانىدا ۋە… داۋامىنى ئوقۇش
تىجارەت ۋە جازانە- ئېلىم-سېتىم كۆرۈنۈشى ئاستىدا جازانىخورلۇق
ت- ئېلىم-سېتىم كۆرۈنۈشى ئاستىدا جازانىخورلۇق ھېچكىم ھەر ئېھتىياجىنى قامدايدىغان مەھسۇلاتنى ئىشلەپچىقىرالمايدۇ: يېمەك- ئىچمەك، كىيىم-كېچەك، تۇرالغۇ جاي ۋەھاكازالارغا بولغان ئېھتىياجىنىڭ تولىسىنى باشقىلىرى ئىشلەپچىقارغان مال ۋە خىزمەتلەر بىلەن قامدايدۇ. بۇلارنى ئېلىشنىڭ ئەڭ مۇۋاپىق يولى بەدىلىنى تۆلەشتۇر. بولمىسا ھېچكىم مەھسۇلات ئىشلەپچىقىرالمايدۇ. ئاچلىق ۋە قىيىنچىلىق باشلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ… داۋامىنى ئوقۇش
تىجارەت ۋە جازانە- جازانىخورلارنىڭ پوزىتسىيەسى
جازانىخورلۇق چەكلەنمىگەن دۆلەتلەردە ئېلىم-سېتىم ئەركىن قويۇۋېتىلگەن تۇرۇقلۇق، جازانىخورلۇق ئۈچۈن مۇناسىۋەتلىك ئورگاندىن رۇخسەت ئېلىش كېرەك بولىدۇ. كېرەكلىك رۇخسەتنى ئالمىغان كىشى ۋە مۇئەسسەسەلەر ئۆسۈملۈك قەرز بېرەلمەيدۇ. بۇ ئەسلىدە جازانىخورلۇقنىڭ ئۇ دۆلەتلەردىمۇ مەنئى قىلىنىدىغانلىقىنى، لېكىن دۆلەتنىڭ كونتروللۇقى ئاستىدا قىلىشقا بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. قۇرئاندىكى چەكلىمىنىڭ ئالەمشۇمۇللۇقى ئەمەلىيەتتە بۇنى تەلەپ قىلىدۇ.
