روھ 1
روھ، ئاللاھتىن كەلگەن ئىلىمدۇر ياكى مەلۇماتلارنى تەھلىل قىلىش قابىلىيىتىدۇر ئەرەپ تېلىدا، روھ (الروح)؛ دەم ئېلىش، ئىستىراھەت قىلىش، باياشاتچىلىق، راھەت-پاراغەت …قاتارلىق مەنىلەرنى ئىپادىلەيدىغان رەۋھ (روح) سۆز تومۇرىدىن كەلگەندۇر.[1] قۇرئاندا بولسا «روھ» ئىككى خىل مەنىنى ئىپادىلەيدۇ: بىرىنچىسى، ئاللاھتىن كەلگەن ئىلىم. ئىككىنچىسى، ئىنسانلار بىلەن جىنلارغا يارىتىلىشىدىلا بېرىلگەن ۋە ئۇلارنىڭ، ئېرىشكەن بىلىملىرىنى تەھلىل قىلىپ، يەكۈن چىقىرىشىغا ياردەم بېرىش ئارقىلىق… داۋامىنى ئوقۇش
58- ھوقۇق تەمەسىدە بولماسلىق
ھۆكۈمدار بولۇشنى تەلەپ قىلىشنى چەكلەش، تەيىنـلىـنىپ قالـمىـسا ۋە ياكى زۆرۈرىيەت بولـمىـسا ئەمەل تۇتماسلىقنىڭ ياخشىلىقى توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ «ئەنە شۇ ئاخىرەت يۇرتىنى يەر يۈزىدە چوڭچىلىق قىلىشنى ۋە بۇزغۇنچىلىق قىلىشنى كۆزلىمەيدىغانلارغا خاس قىلدۇق، (ياخشى) ئاقىۋەت تەقۋادارلارغا مەنسۇپتۇر»-(سۈرە قەسەس، 83- ئايەت). ئەبۇ… داۋامىنى ئوقۇش
57- ئەمەلدارلارنىڭ پۇقرالارغا كۆيۈنىشى
ئىش ئۈستىدىكىلەرنىڭ پۇقرالارغا مۇلايىم، سەمىمىي بولۇشى، ئۇلارغا شەپقەت قىلىشى، ئۇلارغا ساختىلىق قىلماسلىقى، قاتتىق قول بولماسلىقى، ئۇلارنىڭ مەنپەئىتىگە سەل قارىـماسـلىقى ۋە ئۇلارنىڭ ھاجەتلىرىگە بىپەرۋالىق قىلماسلىقى توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ «ساڭا ئەگەشكەن مۇئمىنلەرگە مۇلايىم بولغىن»-(سۈرە شۇئەرا، 215- ئايەت). ئاللاھ تائالا يەنە مۇنداق دېگەن: إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء… داۋامىنى ئوقۇش
56- گۈزەل ئەخلاق توغرىسىدا
گۈزەل ئەخلاق توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: ﴿وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾ «(ئى مۇھەممەد!) سەن ھەقىقەتەن گۈزەل ئەخلاققا ئىگىسەن»-(سۈرە قەلەم، 4- ئايەت). ئاللاھ تائالا يەنە مۇنداق دېگەن: ﴿وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ…﴾ «(ئۆچ ئېلىشقا قادىر تۇرۇقلۇق) ئاچچىقىنى يۇتىدىغانلار، (يامانلىق قىلغان ياكى بوزەك قىلغان) كىشىلەرنى كەچۈرىدىغانلار…»-(سۈرە ئال ئىمران، 134- ئايەتنىڭ بىر قىسمى). ئەنەس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىنىدۇكى،… داۋامىنى ئوقۇش
55- ھاكاۋۇرلۇق توغرىسىدا
ھاكاۋۇرلۇق، ئۆزىگە تەمەننا قويۇشنىڭ ھاراملىقى توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: ﴿تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ﴾ «ئەنە شۇ ئاخىرەت يۇرتىنى يەر يۈزىدە چوڭچىلىق قىلىشنى ۋە بۇزغۇنچىلىق قىلىشنى كۆزلىمەيدىغانلارغا خاس قىلدۇق، (ياخشى) ئاقىۋەت تەقۋادارلارغا مەنسۇپتۇر»-(سۈرە قەسەس، 83- ئايەت). ئاللاھ تائالا يەنە مۇنداق دېگەن: ﴿وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا﴾… داۋامىنى ئوقۇش
54- كەمتەر بولۇش توغرىسىدا
كەمتەر بولۇش ۋە مۇئمىنلەرگە مۇلايىم بولۇش توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: ﴿وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾ «ساڭا ئەگەشكەن مۇئمىنلەرگە مۇلايىم بولغىن»- (شۇئەرا 215- ئايەت) ئاللاھ تائالا يەنە مۇنداق دېگەن: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ… ﴾ «ئى مۇئمىنلەر سىلەردىن… داۋامىنى ئوقۇش
53- شۈبھىلىك نەرسىلەرنى تەرك ئېتىش توغرىسىدا
پەرھىزكار بولۇش ۋە شۈبھىلىك نەرسىلەرنى تەرك ئېتىش توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَهُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمٌ «ئۇنى سەل چاغلىدىڭلار، ھالبۇكى ئاللاھنىڭ نەزىرىدە ئۇ چوڭ گۇناھتۇر»-(سۈرە نۇر، 15- ئايەتنىڭ بىر قىسمى). ئاللاھ تائالا يەنە مۇنداق دېگەن: إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ «پەرۋەردىگارىڭ (بەندىلەرنى) ئەلۋەتتە كۆزىتىپ تۇرغۇچىدۇر»-(سۈرە فەجىر، 14- ئايەت). نۇئمان ئىبن بەشىر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ… داۋامىنى ئوقۇش
52- ئۆلۈمنى ئارزۇ قىلىشىنىڭ ياخشى ئەمەسلىكى ھەققىدە
زىيان-زەخمەتكە يولۇقۇش تۈپەيلىدىن ئۆلۈمنى ئارزۇ قىلىشىنىڭ ياخشى ئەمەسلىكى، لېكىن دىندا پىتنىگە قېلىشتىن قورقۇپ ئۆلۈمــنى ئارزۇ قىــلــسا كارايىــتى يوقــلۇقــى توغرىسىدا 585. ئەبۇ ھۇرەيرە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: «سىلەردىن بىرەرسى ئۆلۈمنى ئارزۇ قىلمىسۇن، ئۇ كىشى ئەگەر ياخشى كىشى بولسا، بەلكىم ياخشىلىقىنى كۆپەيتىۋېلىشى مۇمكىن، ئەگەر يامان كىشى بولسا تەۋبە قىلىۋېلىشى مۇمكىن». —… داۋامىنى ئوقۇش
51- ئۆلۈمنى ياد ئېتىپ تۇرۇش توغرىسىدا
ئۆلۈمنى ياد ئېتىپ تۇرۇش ۋە يوقىلاڭ ئارزۇنى كۆپ قىلماسلىق توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ «ھەر بىر جان ئىگىسى ئۆلۈمنىڭ تەمىنى تېتىغۇچىدۇر، سىلەرنىڭ ئەجرىڭلار قىيامەت كۈنى تولۇق بېرىلىدۇ. كىمكى دوزاختىن يىراق قىلىنغان ۋە… داۋامىنى ئوقۇش
50-تىلەمچىلىكتىن ۋە تەمەخورلۇقتىن ساقلىنىش
باب ئۆز ئەمگىكىگە تايىنىپ ياشاش، تىلەمچىلىكتىن ۋە تەمەخورلۇقتىن ساقلىنىش توغرىسىدا ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ «ناماز ئوقۇلۇپ بولغاندا زېمىنغا تارىلىپ، ئاللاھنىڭ پەزلىدىن تەلەپ قىلىڭلار»-(سۈرە جۈمە، 10- ئايەت). ئەبۇ ئابدۇللاھ زۇبەير ئىبن ئاۋام رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دەيدۇ: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: «سىلەرنىڭ بىرىڭلارنىڭ ئارغامچىسىنى ئېلىپ… داۋامىنى ئوقۇش